De ikoon van Panagiotis Fokas

De ikoon van Panagiotis Fokas

Ingrid Zoetmulder /Redactie

In het ikonenhuis Zoetmulder in Delft wordt ieder jaar op de zaterdagen in de maand januari de gelegenheid geboden om gratis ikonen te laten taxeren door Ingrid Zoetmulder. Zij is beëdigd taxateur. Tegelijkertijd is een restaurateur aan het werk en kan men ook advies inwinnen over restauratie.

Ingrid Zoetmulder vertelt: ‘Omdat dit jaar De Telegraaf redactionele aandacht had gegeven aan de taxatie- en restauratiedagen, was het behoorlijk druk. Vele mensen kwamen hun ‘schatten’ laten zien. Soms wel eens koffers vol. Altijd goed ingepakt in lakens, slopen en handdoeken. Veel mensen hadden echt geen enkel idee, wat voor bijzondere ikoon ze hadden. Maar dikwijls moest ik iemand teleurstellen, hoewel men dan toch ook niet al te hoge verwachtingen koesterde.

Tijdens de taxatie stel ik bijna altijd de vraag: “Wilt u mij vertellen, hoe en waar en waarom heeft u deze ikoon verworven?” Soms is het ook niet nodig deze vraag te stellen en komen de verhalen vanzelf. Emotionele, roerende, mysterieuze, maar ook grappige verhalen. Als een verhaal mij raakt, adviseer ik om alles op te schrijven, want de geschiedenis maakt ook deel uit van de beleving van een ikoon.

fokasEén van de ikonen, die mij ter beoordeling werd aangeboden was een Griekse Moeder Godsikoon. De eigenaar was Panagiotis Fokas, die geboren is op het Griekse eiland Kefallinía. Terwijl ik de zorgvuldig ingepakte ikoon langzaam uitkleedde, vertelde Panagiotis: ‘Deze ikoon hing altijd in een hoek van de ouderlijke slaapkamer. Mijn ouders hebben de ikoon geërfd, nadat zij jarenlang hun ouders, Spiridonos en Frossini hebben verzorgd. Mijn grootouders hadden de ikoon bij hun huwelijk gekregen.

In augustus 1953 was er op Kephalinia een katastrofale aardbeving. De eerste lichte beving zorgde voor een ingestorte muur en vele scheuren. Niemand durfde het huis in. Ik riep de hulp in van mijn vader en oudste broer, maar zij waagden zich niet naar binnen. Met gevaar voor eigen leven ben ik toen zelf het beschadigde huis binnengegaan en heb ik de ikoon en wat huisraad waaraan mijn moeder gehecht was, uit het huis gehaald, en in de open lucht uitgestald. Wij moesten die nacht buiten overnachten zoals velen. Het aantal slachtoffers is hierdoor beperkt gebleven tot ongeveer 1900 personen. De volgende dag vond namelijk een nog zwaardere aardbeving plaats, waardoor het gehele huis tot aan de fundering instortte. De aardbeving richtte grote schade aan op het gehele eiland en op de andere eilanden in de Ionische Zee. Gelukkig heb ik het lievelingsbezit van mijn moeder kunnen veiligstellen.

In de tijd na de aardbeving hebben wij een tijdlang in tenten geleefd, en later op de plaats, waar eens de tuin lag, een nieuw huis gebouwd, waar mijn ouders met de overgebleven huisraad konden wonen. Vanaf die tijd heeft de ikoon altijd op de hoek van een kastje gestaan, alwaar mijn moeder vele malen in vreugde en verdriet heeft gebeden, en altijd zorgde dat er een olielampje brandde.

Toen mijn moeder op haar sterfbed lag, heeft zij mij op het hart gedrukt, dat ik de ikoon goed moest verzorgen, en heeft zij mij de sleutel van het huis overhandigd. Haar huis mocht niet schoongemaakt en ontruimd worden voordat zij begraven was. Al haar wensen heb ik uitgevoerd, en 40 dagen na haar dood heb ik mijn broers en zussen bijeen geroepen om de bezittingen van mijn ouders te verdelen. De ikoon is sindsdien, zoals mijn moeder het wenste, in mijn bezit.

De emotionele waarde van deze ikoon is niet te taxeren en overstijgt de materiële waarde. Mijn advies aan Panagiotis Fokas was dit mooie verhaal op te schrijven en bij de ikoon te bewaren. In overleg heeft hij de ikoon laten schoonmaken, conserveren en restaureren.

209