Athos is de naam van een schiereiland en van een gelijknamige berg op datzelfde schiereiland in het noordoosten van Griekenland. Het wordt vanwege zijn mooie natuur ook wel “de tuin van de Moeder Gods”genoemd.
Het heeft binnen Griekenland een autonome status. Er wordt rechtstreeks verantwoording afgelegd aan het Oecumenische patriarchaat van Constantinopel (Istanbul).
Op Athos bevinden zich 20 kloosters. Zeventien kloosters behoren tot de Griekse, een tot de Bulgaarse, een tot de Servische en een tot de Russisch orthodoxe kerk. Daarnaast zijn er kleine dorpsgemeenschappen (skites) waar monniken werken, wonen en leven.
Ieder klooster heeft zijn eigen territorium. De kloosters hebben een rangorde van 1 – 20.
De hoofdstad en bestuurlijk centrum is Karyes en werd gesticht in de 9de eeuw. Hier bevindt zich een politiebureau, een klein ziekenhuisje, een postkantoor en een aantal woningen waar de monniken verblijven als er een collectieve vergadering is. Verder staat er een kerk, het Protakon, gewijd aan “de hemelopneming van de Moeder Gods”. De kerk is de residentie van de H. Synode.
Kloosters (volgens de rangorde):
- Lavra; gesticht door de H. Anthasius in 963 met geld van keizer Nicephonis de II. Deze was van plan afstand te doen van zijn troon en dan monnik te worden. Helaas werd hij voor die tijd vermoord. Lavra is het grootste klooster op Athos en er wonen en werken daar 362 monniken. De oerikoon van de “Moeder Gods met de drie handen” hangt in dit klooster.
- Vatopéda; gesticht door drie monniken, te weten: Anthanasios, Nicholas en Antonioa. Het is gebouwd tussen 962 – 985 en gewijd aan de “aankondiging aan Maria”. Er wonen honderd monniken.
- Iviron; de naam komt uit het oude Georgische koninkrijk (Iberia = Kaukasus) waar de hoofdarchitect van het klooster Johannes vandaan kwam. Het is gebouwd in de 10de eeuw en het herbergt momenteel dertig monniken.
- Chilandriou (Hilandar); gesticht door de H. Sava geholpen door zijn vader, de Servische koning Stefan Nemanja. In 2004 werd een groot deel van het klooster door brand verwoest. Dit Servische klooster wordt door tweeëntwintig monniken bewoond.
- Dionysiou; door de H. Denys gesticht en gewijd aan Johannes de Voorloper. Er wonen op dit moment circa vijftig monniken.
- Koutloumousiou; gewijd aan de “transfiguratie van onze Heer”. Het klooster bezit als relikwie een groot deel van het “ware kruis”. Twintig monniken leven hier.
- Pantokrator; in dit klooster wonen vijftien monniken en is door Alexios en Johannes de Primikenos in 1363 is gesticht. Beiden zijn ook in dit klooster begraven. De schade door de brand in 1948 is weer hersteld.
- Xeropotamou; dit klooster is volgens het archief één van de oudste kloosters van Athos. Het ligt 200 meter boven de zeespiegel en is gesticht door de H. Paulus, leerling van H. Athanasios. Op haar grondgebied ligt Daphni (waar alles en iedereen een voet aan de Athoswal zet). Als relikwie hebben ze twee stukken van het “ware kruis” en een spijker van de kruisiging. In 1973 was de laatste brand en er leven en werken vijfentwintig monniken in dit klooster.
- Zographou; dit klooster wordt bewoond door Bulgaarse monniken. Het is vernoemd naar Gregorius de schilder en in 980 gesticht door 3 monniken (Aäron, Mozes en Johannes) uit Ohrid. Dit klooster bezit een grote bibliotheek.
- Dochiariou;X gewijd aan “het geheugen van de H. aartsengelen Michaël en Gabriël. Er wonen circa dertig monniken in dit klooster.
- Karakalou; gesticht in de 11de eeuw tijdens het bewind van keizer Andronikos II. De bibliotheek bevat 280 manuscripten en 2500 boeken. Er wonen op dit moment circa 30 monniken.
- Philotheou; gesticht door de H. Philotheus aan het eind van de 10de eeuw. Het klooster wordt bewoond door zestig werkende monniken.
- Simonos Petras; dit klooster ligt op een 330 meter hoge klif, boven het water en is gesticht door de H. Simeon van Athos. Hij kreeg in 1257 een droom waarin hij de opdracht kreeg dit klooster te bouwen. Dit klooster is in het bezit van de linkerhand van Maria Magdalena. Vijftig monniken herbergt dit klooster.
- Pavlou; de stichter was de H. Paulus van Xeropotamou (een ander klooster op Athos) Er wonen circa dertig monniken en de bibliotheek bevat wel 12000 boeken en manuscripten. Het klooster is gewijd aan de “presentatie van Christus in de tempel”.
- Stravroniketa; de naam komt van de twee monniken die het gesticht hebben (Stravos en Nikitas). Het klooster gewijd aan de H. Nicolaas. Reeds genoemd in 1012. In 1538 door een brand verwoest en 1542 weer boven op de rotsen opgebouwd. Qua gebouw is dit klooster de kleinste op Athos. Er leven dertig-veertig monniken.
- Xenophontos; dit klooster is gewijd aan H. Gregorius en er verblijven circa dertig monniken in dit klooster.
- Gregoriou; gesticht in de 14de eeuw door Gregorius, een discipel van de H. Gregorius van Sinaï. Als relikwie hebben ook zij een klein stukje hout van het “ware kruis” en een genezende ikoon, de Moeder Gods van Palaiologina.
- Esphigmenou; gewijd aan de “verheerlijking op de berg” en in de 10de eeuw gebouwd. De stichter is keizer Theodosius II samen met zijn zus Pulcheria. Op dit moment leven er 115 monniken in dit klooster.
- Panteleimonos; in de 11de eeuw opgericht door Russische monniken. Als relikwie hebben zij het hoofd van de H. Panteleimon. Het is nog steeds een Russisch klooster.
- Kostamonitou; dit klooster is gewijd aan de H. Stefan. Het ligt op een heel mooie plek aan het water. Vermoedelijk gesticht door Alexander de grote. Het herbergt twee wonderikonen, te weten: Moeder Gods Hodegritia en Moeder Gods Antiphonetria. Op dit moment zijn er dertig monniken aanwezig
Door: Hans Vonk